–  Co to jest krew pępowinowa i dlaczego jej właściwości są tak cenne?

Krew pępowinowa jest krwią, która pozostaje po porodzie w pępowinie i łożysku. Niegdyś była ona utylizowana. W latach 80 odkryto jej bezcenne właściwości, dzięki czemu obecnie możemy ją zabezpieczyć, w celu izolacji  drogocennych komórek  macierzystych. Krew pępowinowa to źródło zarówno krwiotwórczych komórek macierzystych, czyli takich które dają początek komórkom krwi, jak również mezenchymalnych zapoczątkowujących powstanie tkanki mięśniowej, tkanki kostnej, czy też tkanki nerwowej.

–  Co to są komórki macierzyste?

Komórki macierzyste w odróżnieniu od zwykłych komórek zdolne są do samoodnowy  i różnicowania się, dzięki czemu dają początek wszystkim innym komórkom naszego organizmu, np. komórkom tkanki kostnej, nerwowej, wyspecjalizowanym komórkom krwi. Komórki macierzyste krwi pępowinowej są bardziej pierwotne i mniej ukierunkowane niż komórki pochodzące z organizmu dorosłej osoby. Wykazują większą skłonność do transdyferencjacji, czyli zmiany w komórki innego typu. Dotychczasowe badania potwierdziły zdolność różnicowania się komórek z krwi pępowinowej w komórki wątroby, serca, trzustki, płuc, nerki. Komórki krwi pępowinowej odznaczają się również ogromnym potencjałem proliferencyjnym, czyli potrafią bardzo szybko namnażać się po przeszczepieniu.

–  Jak wykorzystuje się komórki macierzyste?

Komórki macierzyste pozyskane z krwi pępowinowej obecnie wykorzystuje się w leczeniu ponad 80 chorób, głównie onkologicznych i hematologicznych  m.in. białaczek, chłoniaków, niedokrwistości i wielu innych. Jednakże lista chorób sukcesywnie będzie się powiększać, biorąc pod uwagę intensywność prowadzonych badań oraz  bardzo obiecujące wyniki, np. w leczeniu dziecięcego porażenia mózgowego, cukrzycy typu I, autyzmu, stwardnienia rozsianego.

–  Jak wygląda pozyskanie krwi pępowinowej?

Jest to bardzo prosta czynność, która następuje już po odpępnieniu dziecka. Pozyskanie krwi jest metodą nieinwazyjną, całkowicie bezpieczną dla mamy i jej dziecka. Zestaw do pozyskania krwi pępowinowej, który pacjentka otrzymuje od banku komórek macierzystych zawiera specjalny pojemnik do pozyskania krwi pępowinowej, wyposażony w dwie igły o szerszej średnicy, które ułatwiają pozyskanie materiału z pępowiny.

–  Podobno przy pozyskaniu krwi pępowinowej, wymagane jest wcześniejsze odpępowienie. Czy faktycznie tak jest?

Nie, nie jest to wymagane. Poród przebiega w normalnym trybie, a proces pozyskania krwi pępowinowej absolutnie nie zmienia jego przebiegu. Krew pozyskiwana jest po odpępnieniu dziecka (przecięciu pępowiny), a decyzję o tym, kiedy odpępnienie ma nastąpić, podejmuje personel medyczny, zgodnie z obowiązującymi standardami okołoporodowymi oraz procedurami obowiązującymi w szpitalu.

–  Czy w czasie pozyskania istnieje jakiekolwiek ryzyko dla dziecka lub matki?

Nie.  Pozyskanie krwi pępowinowej następuje już po odpępnieniu dziecka. Jest to jedyna nieinwazyjna metodą pobrania komórek macierzystych, całkowicie bezpieczna zarówno dla mamy jak i dziecka.

–  W Polsce istnieją prywatne i publiczne banki komórek macierzystych. Jaka jest między nimi różnica?

Publiczny bank komórek macierzystych gromadzi materiał z przeznaczeniem dla biorcy niespokrewnionego.  Oddając krew pępowinową do banku publicznego, nie mamy do niej dostępu, przekazujemy ją dla innych osób potrzebujących. Banki rodzinne/prywatne w odróżnieniu zaś od publicznych umożliwiają rodzicom zachowanie bezcennej krwi pępowinowej na użytek własny, tzn, z przeznaczeniem dla dziecka i najbliższych członków rodziny. To rodzice tutaj są głównymi dysponentami materiału do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, potem jako osoba pełnoletnia dziecko staje się głównym dysponentem. W banku rodzinnym dysponent ma dostęp do materiału w każdej chwili.

W Polsce faktycznie istnieją i banki rodzinne i publiczne, niestety dostęp i możliwości tych drugich są bardzo ograniczone. Pozyskiwanie próbek do banku publicznego to jedynie niewielka ilość pozyskanego materiału w ciągu roku, a sam pobór umożliwiają tylko wybrane placówki w całym kraju. Ministerstwo Zdrowia ograniczyło w dużym stopniu dofinansowanie deponowania publicznego, z tego względu skala działalności tego typu banków jest niewielka. A szkoda, bo najkorzystniejszym rozwiązaniem byłoby, aby banki rodzinne i publiczne działały równolegle.

–  Jaki jest średni koszt pozyskania i zdeponowania krwi pępowinowej?

Koszt ten może być różny w zależności od banku. Uśredniając można powiedzieć, że początkowy koszt regulowany przed porodem to ok. 450-670 zł (obejmuje koszt zestawu do pozyskania krwi pępowinowej, pozyskanie krwi oraz przewiezienie jej do laboratorium). Następna opłata po porodzie to opłata ok. 1000 – 1600 zł, która jest opłatą za badania, izolację oraz zamrożenie komórek macierzystych. Ta opłata może być ewentualnie rozłożona na raty. Roczny koszt przechowywania komórek wynosi ok. 500 zł.

– Nie każdy może sobie na to pozwolić.

Z roku na rok zainteresowanie rodziców rośnie i coraz więcej osób decyduje się na zabezpieczenie krwi pępowinowej swojego dziecka. Banki rodzinne z reguły starają się utrzymywać ofertę cenową na korzystnym poziomie, proponują również dodatkowe rozwiązania jak rozłożenie płatności na raty bez oprocentowania, dzięki czemu usługa staje się dostępna dla każdego. Poza tym w celu pomocy chorym dzieciom i ich rodzicom tworzone są specjalne programy. Dotyczą one np. rodziców, których starsze dziecko jest chore, a komórki macierzyste pobrane od młodszego rodzeństwa mogą zostać wykorzystane w jego leczeniu. Wówczas zapewniane jest bezpłatne pozyskanie krwi pępowinowej, wykonanie badań, preparatyki oraz zamrożenie i przechowywanie komórek macierzystych wyizolowanych z krwi pępowinowej.

– Ktoś kto zdecyduje się na pozyskanie krwi pępowinowej, robi to w celach prywatnych, myśląc o ewentualnych chorobach dotykających ich dzieci. Skoro wiele chorób jest warunkowych genetycznie, czy podanie chorej osobie własnej krwi, jednak nie spowoduje pogorszenia stanu zdrowia?

Podanie własnej krwi pępowinowej nie powinno spowodować pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Poza tym to wszystko zależy od jednostki chorobowej, jej stadium, stanu pacjenta i wielu innych czynników. Może być tak, iż własna krew pępowinowa  będzie jedyną „deską ratunku”…

– Przeszczepienia dla rodzeństwa są obecnie częstsze niż przeszczepienia autologiczne, czyli dla dziecka od którego pochodzi krew. Dlaczego?

Biorąc po uwagę, iż niestety dostępność własnej krwi pępowinowej u chorych pacjentów nadal jest ograniczona, kształtuje się to obecnie w taki a nie inny sposób. Jednakże świadomość społeczeństwa z roku na rok rośnie, co przedkłada się również na zwiększenie zainteresowania skorzystania z usługi bankowania krwi pępowinowej. Prawdopodobieństwo więc wykorzystania własnej krwi pępowinowej przy zwiększonych zasobach będzie sukcesywnie rosło.

– Krew pępowinowa może zatem pomóc innym ludziom, ale co za tym idzie powinna być powszechnie dostępna.

Owszem powinna być powszechnie dostępna, ale niestety nie jest. Tak jak wspominałam wcześniej publiczne blankowanie w Polsce ma niestety ograniczone możliwości. Najkorzystniejszym rozwiązaniem byłoby, aby banki rodzinne i publiczne działały równolegle, a rodzice powinni mieć prawo wyboru, czy zachować komórki macierzyste dla swojej rodziny czy też przekazać je na cele publiczne dla innych potrzebujących. Krew pępowinowa jest bardzo cennym materiałem przeszczepowym. Jej komórki łatwiej dostosowują się do obcego organizmu, szybciej się namnażają, a co bardzo ważne kwalifikując krew pępowinową do przeszczepienia allogenicznego (inny dawca i inny biorca), badając zgodność tkankową pomiędzy dawcą a biorcą, do transplantacji wystarczy zgodność jedynie 4 na 6 badanych antygenów. Dla porównania – przy szpiku kostnym konieczne jest przebadanie aż 10 antygenów, a przeszczepienie możliwe jest dopiero przy zgodności aż 9 na 10 antygenów.

– Gdzie można uzyskać informacje związane z krwią pępowinową i jej pozyskaniem?

Informacje o krwi pępowinowej oraz komórkach macierzystych dostępne są m.in. w internecie, na stronach banków komórek macierzystych. Wyczerpujących informacji udzielą również pracownicy biur oraz konsultanci medyczni, do których kontakt można znaleźć na stronach poszczególnych banków oraz w materiałach informacyjnych tych instytucji dostępnych na oddziałach ginekologiczno – położniczych, gabinetach lekarskich, szkołach rodzenia w całej Polsce.

Z p. Dagmarą Chamerą, Starszym Przedstawicielem Banku Komórek Macierzystych – PROGENIS, rozmawiała Marta Wójcik

Źródło: Czasopismo Szpitala Specjalistycznego w Białej Podlaskiej „Twój Lekarz”, nr 3/2018, październik 2018

http://www.szpitalbp.pl/pl/twoj_lekarz/twoj-lekarz.html